أسس القضاء و الشهادة (کتاب)«اسس القضاء و الشهادة» بخش اول مباحث آیین دادرسی در اسلام از سلسله دروس خارج آیت‌الله تبریزی می‌باشد، که بر پایه متن شرائع الاسلام که از متون جامع و دست اول و کلاسیک فقه استدلالی شیعه است سامان یافته است. ۱ - انگیزه تالیفهدف مؤلف استخراج احکام اجتماعی و عمومی دادرسی اسلامی نظام کیفری اسلامی است که به دلیل جامعیت و اتقان و طبقه بندی مناسب کتاب شرائع الاسلام بر اساس آن کتاب طرح شده است. ۲ - ساختارابتدا، قطعاتی از متن شرائع در بالای صفحه آمده و در ذیل آن به کنکاش در تعاریف، طرح فروعات جدید، تشریح مبانی، مسائل، مستندات و احکام هر موضوع اقدام شده است. ۳ - گزارش محتواچنانچه از عنوان کتاب پیداست به دو موضوع کلی مرتبط است. بخش اول درباره احکام قضاوت و شرایط و صفات قاضی و احکام مرتبط با مدعی و متهم و بخش دوم درباره شرایط شاهد و احکام شهادت می‌باشد. نخست فرق میان قضاوت، حکومت و فتوا مشخص شده سپس از صفات قاضی، عدالت، ذکوریت و اجتهاد بحث گردیده است. آن گاه از برخی مباحث اخلاقی قضاوت مانند دوری از قضاوت در حکومت جور و برخی مباحث اقتصادی مانند ارتزاق قاضی از بیت المال مکروهات و مستحباتی که در امر قضاوت وجود دارد، مطرح گردیده است. [۱]
أسس القضاء و الشهادة، میرزا جواد تبریزی، ج۱، ص۶۳.
۴ - اعتقاد مولف در بحث تعدیلمؤلف، معتقد است در مبحث تعدیل به حسن ظاهر می‌توان اکتفا کرد و کنکاش در باطن افراد ضرورتی ندارد. یک فرع دیگر این است که مستحب است شهود از یک دیگر متفرق شوند و قاضی باید میان هر دو خصم، تساوی قایل باشد. در این مبحث از جواب مدعی علیه و اقرار و انکار متهم به تفصیل بحث شده و مفهوم سکوت و یمین و تاثیر هر کدام از نظر قضایی ارزیابی شده است. از مباحث قابل توجه کتاب تبیین مبانی، مستندات و ادله فقهی، قسمت، کیفیت قسمت، انواع مقسوم و احکام تقسیم اموال و املاک است که در کتب استدلالی و تفریعی شیعه در پایان مبحث شرکت مطرح شده است اما در اثر حاضر به تبع متن شرائع الاسلام در پایان بخش قضاوت و قبل از مبحث مدعی و متهم و شرایط سماع دعوا آمده است. در این مبحث از قسمت و احکام و مسائل آن بحث شده و جزئیات و مباحث مورد ابتلا از نظر استدلالی مورد مداقه قرار گرفته است. قسمت، به عقدی تعریف شده که مفاد آن تعیین سهم‌های مشخص در مال مشترک می‌باشد به تفصیل ادله روایی و قرآنی این عقد و احکام خاص آن مطرح شده و فروعات اختلاف متقاسمین که با مبحث قضاوت مرتبط است در ادامه مسائل ویژه مدعی و مدعی علیه مطرح شده است. در اختلافات مدنی، بینه جایگاه ویژه‌ای دارد. ۵ - تعارض بینه هانویسنده از نقش بینه، کارکردها و تاثیر آن در رفع اختلاف‌ها و نیز محدودیت‌های آن بحث کرده سپس مصادیق اختلاف در حقوق، اختلاف در دعوی عقود، اختلاف در ارث و نیز تعارض میان بینه‌ها را توضیح داده است. در کتاب شهادات نیز به شیوه مرسوم کتب فقهی از شرایط شاهد و به طور مشخص از اشتراط بلوغ، عقل، ایمان و عدالت بحث شده و فروعاتی به شهادت کافر، شهادت صغیر و شهادت عبد اختصاص یافته است. [۲]
أسس القضاء و الشهادة، میرزا جواد تبریزی، ج۱، ص۴۸۳.
۶ - نحوه شهادت بر حدودشهادت اخرس و اعمی، شهادت زنان و موارد و مصادیق شهادت زنان به تفصیل در ادامه این بحث آمده است. برخی از احکام ادای شهادت، تحمل شهادت و مسائل فرعی آن نیز در کنار مبحث تعارض شاهدان و بینه‌ها مطرح شده است. برخی از احکام حدود که با مبحث شهادت مرتبط است در ادامه ارائه شده است. نحوه شهادت بر حدود و تعزیرات که از مباحث دقیق و ظریف دادرسی کیفری در نظام مجازات اسلامی است در این مبحث طرح شده است. ضمانت شاهدان، تقسیط ضمان و غرامت بر شاهدان و تحالف بینه‌ها از دیگر فروعات قابل توجه است. ۷ - پانویس
۸ - منبعنرم افزار مجموعه آثار محقق حلی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. رده‌های این صفحه : آثار محقق حلی
|